Otyłość, zespół metaboliczny, cukrzyca typu 2, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa, zaburzenia rytmu serca, udar niedokrwienny mózgu, ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi), schizofrenia, choroba dwubiegunowa, depresja, astma to klinicznie różne choroby, ale łączy je jedna patofizjologiczna cecha – systemowe zapalenie małego stopnia (low grate systemic inflammation) [1-3]. Jest to rodzaj stanu zapalnego, który nie manifestuje się typowymi objawami zapalenia, jakie obecne są w chorobach infekcyjnych i jest w odczuciu pacjentów bezobjawowe. Jest faktem, że w wyżej wymienionych schorzeniach, wartości białka C reaktywnego (CRP), interleukiny 6 (IL-6), czynnika martwiczego nowotworów (TNF-alfa) są podwyższone [4]. Jak wiadomo są to główne markery aktywowane podczas stanów zapalnych. Należą do rodziny białek ostrej fazy. Wiemy, że stan zapalny w organizmie człowieka jest mediowany głównie przez wielonienasycone kwasu tłuszczowe z grupy omega 6 (kwas linolowy (LA) a przede wszystkim przez jego pochodną – kwas arachidonowy. Zarówno sam kwas arachidonowy jak i jego metabolity – eikozanoidy mają działanie prozapalne, a duża ich część (nie wszystkie) posiadają własności prozakrzepowe i naczyniokurczące. Poprzez własną aktywność metaboliczną kwas arachidonowy pobudza czynnik transkrypcyjny NF-kB, który z kolej aktywuje syntezę białek ostrej fazy, syntezę tlenku azotu iNOS, cząstek adhezyjnych, metaloproteinazy – czyli główne czynniki prozapalne. Powyższe czynniki są w stanie, na zasadzie dodatniego sprzężenia zwrotnego, pobudzać czynnik transkrypcyjny NF-kB i błędne koło samopobudzenia i podtrzymywania stanu zapalnego zamyka się [8]. Przez dłuższy czas nauka nie przywiązywała wagi do związków, które natura już „wymyśliła” i ich działania biochemicznego – naturalnego wygaszania stanów zapalnych.
Okazało się, że związki te i ich pochodne należą do rodziny wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z grupy omega 3. Szczególne miejsce w tej rodzinie zajmuje kwas alfa linolenowy (ALA), który jest prekursorem pozostałych kwasów tłuszczowy z grupy omega 3: kwasu eikozapentaenowego (EPA) i kwasu dokozaheksaenowego (DHA). Działając jako prekursor (bezpieczny depozyt) EPA i DHA, jest „odpowiedzialny za kontrolę” ich aktywności farmakologicznej.
W ostatnich latach udowodniono, że sam kwas alfa linolenowy (ALA) posiada również silne właściwości farmakologiczne, niezależne od aktywności EPA i DHA, i dlatego zajmuje tak ważną pozycję w szeregu kwasów omega 3. W 2012 roku FDA (Food and Drug Administration), biorąc pod uwagę powyższe fakty, uznał ALA za jedyny, niezbędny wielonienasycony kwas tłuszczowy grupy omega 3.
W obecnym artykule skupimy się na funkcji strukturalnej jak i farmakologicznej kwasu alfa linolenowego. Omówimy również, pokrótce, aktywność farmakologiczną EPA i DHA. Przedstawimy znaczące korzyści i bezpieczeństwo suplementacji kwasu alfa linolenowego nad suplementacją oleju rybiego jako głównego źródła EPA i DHA.
Kwas alfa linolenowy jest obecny w nasionach lnu, soi, rzepaku, trawach, orzechach włoskich i zielonych warzywach (jarmuż – odmiana kapusty, szpinak, brokuły, brukselka). ALA jest szeroko rozpowszechniony w świecie roślinnym jako prekursor w syntezie roślinnych hormonów – jasmonianów. Dieta paleolitu, oparta na spożywaniu dużej ilości warzyw, owoców (błonnika) a przede wszystkim mięsa (wolno wypasające się dzikie zwierzęta) zawierała znacznie więcej kwasów tłuszczowych z omega 3 niż współczesna dieta (nie zawiera ALA prawie w ogóle). Głównym przedstawicielem omega 3 w tej diecie był kwas alfa linolenowy, którego źródłem dla człowieka było mięso upolowanej zwierzyny (główne źródło ALA to trawy, którymi żywiła się zwierzyna). Jak doskonale wiemy, obecna dieta człowieka nie ma nic wspólnego z dietą naszych przodków z epoki kamienia. Kwas alfa linolenowy jest najmniejszym z kwasów tłuszczowych rodziny omega 3 i zawiera 18 atomów węgla i 3 wiązania podwójne. W cyklu reakcji desaturacji (wbudowywania wiązania podwójnego) i elongacji (wydłużanie łańcucha węglowego) zachodzących w wątrobie, powstają dłuższe i bardziej nienasycone kwasy rodziny omega 3:
- kwas eikozapentaenowy EPA (20 atomów węgla i 5 wiązań podwójnych)
- kwas dokozaheksaenowy DHA (22 atomy węgla i 6 wiązań podwójnych)
Proces syntezy EPA i DHA kontrolowany jest przez enzymy – desaturazy 6 i 5, których aktywność jest zależna od wielu czynników. W ogólnie przyjętej literaturze konwersja do EPA zachodzi z wydajnością minimum 6%, a konwersja do DHA z 3.8% ( Gerster 1998; Talahali et al. 2010) [9,10]. W literaturze możemy znaleźć czynniki, które obniżają kluczową aktywność enzymów desaturazy, ale w ostatnich latach rośnie lista czynników powodujących wzrost aktywności desaturaz. Warto wspomnieć o diecie wysokobiałkowej, podaży magnezu, cynku i witaminy B6, jako czynników stymulujących desaturazy, jak również insulinie , która jest jednym z najsilniejszych stymulatorów [11-14].
Na uniwersytecie East Anglia w Norwich (Anglia) w szeroko zakrojonych badaniach nastąpił istotny przełom i została udowodniona zwiększona aktywność desaturaz w diecie o ograniczonej podaży kwasów tłuszczowych omega 3 [15]. Należy również pamiętać, że jednymi z najsilniejszych inhibitorów desaturaz są kwasy tłuszczowe z rodziny omega 6, których jest 20 razy więcej niż omega 3 w diecie XXI wieku. Kwasy omega 6 konkurują z omega 3 o te same szlaki metaboliczne. Można powiedzieć, że są antagonistami kompetecyjnymi jak i farmakologicznymi poprzez ich prozapalne właściwości. Dlatego tak ważne jest, aby zwiększyć spożycie kwasu alfa linolenowego w naszej diecie, w celu zmniejszenia aktywności kwasów omega 6, zwiększenia ilości EPA i DHA jak również wspomagania organizmu poprzez własną aktywność farmakologiczną ALA. ALA wchłania się w jelicie cienkim i w formie chylomikronów dostaje się do wątroby, gdzie ulega dalszym przemianom metabolicznym i beta-oksydacji. W wątrobie ALA i jego metabolity EPA i DHA łączą się z albuminami lub lipoproteinami i w takiej postaci przedostają się do krwiobiegu [16]. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe przenikają przez barierę krew – mózg poprzez system białek transportowych i na zasadzie biernej dyfuzji [17]. W cyklu przemian deacylacji / reacylacji (Cykl Landa) wolne kwasy tłuszczowe ulegają inkorporacji do błon komórkowych. Deacylacja zachodzi za pośrednictwem fosfolipazy A2 (PLA2) i w taki sposób następuje uwolnienie kwasów tłuszczowych z fosfolipidów błon komórkowych. Natomiast proces acylacji jest kontrolowany poprzez Acylo-CoA syntetazy i jest odpowiedzialny za inkorporacje wolnych kwasów tłuszczowych w strukturze błon lipidowych [18]. Trzeba zaznaczyć, że jedną z największych niespodzianek w lipidologii jest odkrycie sieci zależności i sprzężeń zwrotnych nie tylko pomiędzy wolnymi kwasami tłuszczowymi, ale również między półproduktami hydrolizy fosfolipidów (lysofosfatydylocholina, lysofosfatydyloseryna, lysofosfatydyloinosytol, lysokardiolipina), enzymami (PLA2, PLC, PLD) jak i półproduktami inkorporacji kwasów do błon komórkowych (tioestrów kwasów tłuszczowych Acety-lCoA). Okazało się, że na każdym poziomie metabolizmu (fosfolipidy, lysofosfolipidy, wolne kwasy tłuszczowe, enzymy, receptory, białka G i neuroprzekaźniki, geny) istnieje sieć zależności i sprzężeń zwrotnych i wszystkie wyżej wymienione białka komórkowe wykazują aktywność farmakologiczną. Zainteresowanych odsyłamy do literatury światowej klasy specjalisty w dziedzinie lipidologii ( Akhlaq Farooqui).
- Lysofosfatydylocholina półprodukt hydrolizy fosfatydylocholiny (lecytyny) nie tylko bezpośrednio wpływa na aktywność kanałów jonowych, receptorów neurotransmiterów, ale również moduluje ich aktywność poprzez wpływ na płynność błon komórkowych [19].
- Kwas arachidonowy w niskich stężeniach działa w mózgu jako drugi przekaźnik (second messenger) regulując aktywność protein kinazy A, oxydazy NADPH, acetylotransferazy choliny i kaspazy 3 (enzym biorący udział w krytycznej, nieodwracalnej fazie apoptozy) [20]. Kwas ten jest wydzielany w dużych stężeniach (burza arachidonowa) po aktywacji receptorów glutaminergicznych NMDA, co powoduje obrzęk mitochondriow w OUN, rozprzęgnięcie fosforylacji oxydacyjnej, aktywację NF-kB czynnika transkrypcyjnego [21,22] kontrolującego ekspresję genów IL-1, IL-6 I TNF-alfa, indukowalnej syntetazy tlenku azotu iNOS (tlenek azotu w wyższych stężeniach działa jak wolny rodnik a z reaktywnymi formami tlenu tworzy nadtlenoazotyn bardzo reaktywny rodnik). Superaktywacja oxydazy NADPH powoduje generację rodnika ponadtlenkowego i innych reaktywnych form tlenu. Proszę zwrócić uwagę na bardzo silne powiązania metaboliczne między aktywnością jednego z najbardziej pobudzających ośrodkowy układ nerwowy receptorów (NMDA), który jest w stanie wywołać ponad fizjologicznie wzmożoną aktywność kwasu arachidonowego (burza arachidonowa) i równie wysoką produkcję wolnych rodników nie tylko tlenowych [23]. Z powyższych faktów wynika, że zwiększone stężenie kwasu arachidonowego (przedstawiciel omega 6) ma silne działanie neurotoksyczne aktywując proces apoptozy i produkcji wolnych rodników [23].
- Fosfolipazy A2, C, D kontrolują intensywność i długość wewnątrzkomórkowego sygnału pochodzącego z receptorów poprzez modulacje stężenia drugich przekaźników – second messengers ( kwas arachidonowy, diacyloglicerol, czynnik aktywujący płytki – PAF). W ten sposób następuje biologiczne sprzężenie między aktywnością większości receptorów w naszym organizmie, a metabolizmem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych [24-26].
Według najnowszej wiedzy właśnie na takiej sieci sprzężeń zwrotnych opiera się metabolizm człowieka. Kluczowa role w sieci tych sprzężeń odgrywa kwas alfa linolowy (ALA) i jego pochodne EPA I DHA. Jak później wykażemy kwasy tłuszczowe omega 3 poprzez własną aktywność i swoich metabolitów mają działanie farmakologiczne przeciwstawne do kwasów tłuszczowych omega 6. Większość genów i enzymów aktywowanych przez kwas arachidonowy jest hamowana przez rodzinę omega 3. W diecie XXI wieku najbardziej rozpowszechnionym wielonienasyconym kwasem tłuszczowym jest przedstawiciel kwasów omega 6 – kwas linolowy występujący obficie w większości produktów (jaja, wypieki, drób, pełnoziarnisty chleb). W wielu poradnikach, na stronach internetowych i w telewizji promowana jest idea spożywania tłuszczy roślinnych jako zdrowej alternatywy dla tłuszczy zwierzęcych. W ten sposób spożywając duże ilości oleju słonecznikowego i kukurydzianego spożywamy bardzo duże ilości kwasów omega 6. Aktualnie zjadamy 20 razy więcej kwasów tłuszczowych omega 6 niż omega 3, wprowadzając nasz organizm w stan ogólnoustrojowego zapalenia o niskim natężeniu, w którym wzmożone są procesy apoptozy i stresu oxydacyjnego. W organizmie kwas linolowy generuje w cyklu przemian wysokie stężenia kwasu arachidonowego, który metabolizowany za pośrednictwem cyklooxygenaz generuje serie eikozanoidow – substancji prozapalnych i prozakrzepowych, hormonów autokrynnych. Jeden z metabolitów kwasu arachidonowego – leukotrien B 4 (LTB4) jest czynnikiem stymulującym gen NF-kB, aktywuje geny kodujace IL-1, IL-6 TNFalfa. Czynnik martwiczy nowotworów bezpośrednio uszkadza receptory insulinowe i powoduje oporność na insulinę. Leukotrien B4 jest najsilniejszym czynnikiem chemotaktycznym leukocytów działającym prozapalnie. Tromboxany mają działanie proagregacyjne na płytki krwi. W serii przemian nieenzymatycznych generowanych przez reaktywne formy tlenu kwas arachidonowy ulega autooksydacji tworząc silnie neurotoxyczne pochodne (4-hydroksynonenal, isprostany, isoketale, isofurany) zwiększające stan zapalny i adhezje monocytów do sródbłonka [23]. Naturalnymi pochodnymi, hamującymi powyższe procesy są kwasy omega 3: ALA i jego pochodne: EPA i DHA, generowane w cyklu przemian aktywnie farmakologicznego prekursora, kwasu alfa linolenowego. Kwas alfa linolenowy wykazuje swoiste bardzo silne działanie farmakologiczne. Działa silnie kardioprotekcyjnie poprzez działanie antyarytmiczne [27]. Obniża poziom prozapalnych cytokin (IL-6) i białka C-reaktywnego [28]. ALA obniża ekspresje genów dla wielu cząsteczek adhezyjnych (ICAM-1, VCAM-2, E-selektyna) [29]. Należy wspomnieć, że VCAM-1 jest odpowiedzialna z adhezje monocytów do sródbłonka i wspomaganie stanu zapalnego, co prowadzi do destabilizacji blaszki miażdżycowej. Kwas alfa linolenowy obniża aktywność czynnika transkrypcyjnego NF-kB, który jest aktywowany przez kwasy omega 6 i przyczynia się do podtrzymywania systemowego stanu zapalnego o małym natężeniu (systemic low grate inflammation). W zwierzęcych modelach ostre niedokrwienie – reperfuzja, ALA wykazuje bardzo silne działanie przeciwarytmiczne mięśnia sercowego [30]. ALA posiada też właściwości neuroprotekcyjne. W niedokrwiennych udarach mózgowych ALA poprawia krążenie mózgowe aktywując kanały potasowe TREK-1 [31]. Zmniejsza nadmierną stymulację receptorów glutaminergicznych NMDA, która w stanach niedokrwienia zazwyczaj prowadzi do apoptozy komórek nerwowych [31]. Nasila również działanie protekcyjne jonów magnesu na receptory NMDA, co pozwala na „łagodniejsze” przechodzenie udarów [31]. Pamiętajmy, że receptory NMDA są bardzo silnie stymulowane w każdym rodzaju chorób neurodegeneracyjnych, w hipoglikemii i padaczce. Neurotoksyczność śpiączek insulinowych i kardiazolowych szeroko rozpowszechnionych w psychiatrii lat 50′ związana była z nadmierna aktywacja receptorów NMDA. Kwas alfa linolenowy pobudza bardzo silnie neurogenezę, głównie w hipokampie poprzez ekspresje genu neurotropowego czynnika mózgowego BDNF (ang. Brain Derived Neurotrophic Factor) [32] ma wyraźne i udowodnione działanie przeciwdepresyjne [33]. Według najnowszych teorii działanie antydepresyjne wszystkich leków następuje dopiero po dłuższym okresie czasu i jest niezależne od ich receptorowej aktywności. Okazało się, że wymierne przeciwdepresyjne efekty leków pojawiają się dopiero po zwiększonej eksprescji genu BDNF w ośrodkowym układzie nerwowym. BDNF odpowiada również za neurogeneze i ma działanie antyapoptotyczne. To jeden z czynników, który decyduje czy komórka nerwowa przeżyje czy ulegnie apoptozie. Poziom tego czynnika wyraźnie spada wraz z wiekiem. Kwas alfa linolenowy pobudza również synaptogeneze poprzez zwiększenie ekspresjii genu synaptobrewiny-2 w hipokampie i korze mózgowej. Mysz pozbawiona genu synaptobrewiny-2 umiera po porodzie, a przekaz miedzy synapsami spada do poziomu 10% normy [35]. ALA wzbudza bardzo duże zainteresowanie naukowców z powodu „wszechstronnego” działania na układ nerwowy. Rozważane są opcje całkowicie nowego leczenia udarów i depresji z użyciem różnych dawek kwasu alfa linolenowego [34].
ALA moduluje aktywność kanałów jonowych [36], jak również receptorów jądrowych PPAR [37]. Agoniści receptorów PPAR – gamma to grupa leków przeciwcukrzycowych, tzw. – glitazony. ALA stabilizuje błony mitochondrialne redukując produkcje wolnych rodników w mitochondriach [38]. Należy dodać że mutacje mitochondrialnego DNA odpowiedzialne są za wiele chorób. Podejrzenie pada również na cukrzyce typu 2. Niedobór kwasu alfa linolenowego powoduje zaburzenia koncentracji i trudności w nauce. Zaburzona zostaje również synteza i wydzielanie neuroprzekaźników [39,40]. Bardzo istotnym zagadnieniem jest metabolizm kwasu alfa linolenowego, który jako prekursor EPA i DHA wykazuje również ciekawe właściwości farmakologiczne. EPA i DHA ulegają takim samym przemianom metaboliczny jak kwas arachidonowy, ale ich metabolity mają całkowicie przeciwstawne działanie do metabolitów kwasu arachidonowego. W serii przemian tych kwasów generowane są grupy związków, które wykazują działanie przeciwzapalne, hamując dokładnie te same szlaki metaboliczne, które są pobudzane przez kwasy tłuszczowe omega 6. Związki te wygaszają stan zapalny, można powiedzieć, że są biologicznymi „wyłącznikami” stanu zapalnego. Związki te to Rezolwiny (ang. resolve- rozwiazac) serii E (RvE1 Rve2- pochodne EPA) i serii D ( RvD1-6 – pochodne DHA) [8].
Kolejną klasą metabolitów DHA są neuroprotektyny, wykazujące bardzo silne działanie neuroprotekcyjne [8]. Neuroprotektyna D1 hamuje aktywność genów proapoptotycznych (bax, bad) i nasila ekspresję genów antypoptotycznych (bcl-2) podczas reperfuzji, co pozwala na zmniejszenie komplikacji i łagodniejsze przechodzenie procedur medycznych związanych ze zjawiskiem reperfuzji [41,42]. Jak wynika z powyższych faktów, kwasy tłuszczowe omega 3, a w szczególności kwas alfa linolenowy – aktywny farmakologicznie prekursor EPA i DHA, wykazują szeroki zakres działania przeciwzapanego, neuropprotekcyjnego i kardioprotekcyjnego. Działanie to bezpośrednio hamuje nadmierną aktywność kwasów omega 6, które spożywamy w takim nadmiarze w dzisiejszej diecie. Dlatego tak ważna jest suplementacja kwasów tłuszczowych omega 3, a szczególnie kwasu alfa linolenowego jako zdrowszej alternatywy dla oleju rybiego (tranu). Pomijając aspekty farmakologiczne, które zostały zarysowane powyżej, kwas alfa linolenowy pochodzący z nasion lnu nie jest zanieczyszczony metalami ciężkimi (rtęcią i kadmem), polichlorowanymi bifenylami (silnie rakotwórcze i estrogenne toksyny przemysłowe) czy dioxynami (rakotwórcze pochodne). Z tego powodu FDA wyraziło się sceptycznie odnośnie suplementacji oleju rybnego u kobiet w ciąży.
Kwas alfa linolenowy mając tylko 3 wiązania podwójne nie ulega tak łatwo jak EPA (5 wiązań) czy DHA (6 wiązań) utlenieniu. W procesie utleniania powstają izomery kwasów tłuszczowych typu trans. Dla porównania utlenianie kwasu alfa linolenowego teoretycznie może prowadzić do 7 izomerów trans, natomiast proces utleniania EPA z 5 wiązaniami prowadzi do powstania 32 izomerów [43], nie wspominając już o procesie utleniania DHA z 6 wiązaniami podwójnymi. Światowej klasy specjalista Udo Erasmus w swoim bestselerze (“Fats that heal. Fats that kill.”) podkreśla jak bardzo szkodliwe są kwasy tłuszczowe w formie trans. Kwasy te tracą wszystkie farmakologiczne właściwości, ponieważ geometryczna struktura przestrzenna wiązań podwójnych w pozycji trans powoduje, że nabierają one charakteru nasyconych kwasów tłuszczowych z płaską strukturą. Istnieje wiele dowodów naukowych, że kwasy tłuszczowe trans są bardziej szkodliwe dla organizmu niż nasycone kwasy tłuszczowe [43]. W odróżnieniu od nasyconych kwasów tłuszczowych, nienasycone kwasy tłuszczowe typu trans blokują aktywność wielu kluczowych enzymów w organizmie człowieka, w tym zaangażowanych w metabolizm wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Kwasy te są spalane w procesie beta oksydacji, ale dużo wolniej, upośledzając znacząco produkcję energii szczególnie w mięśniu sercowym. Transizomery są bardziej aterogenne niż nasycone kwasy tłuszczowe. Proszę się zastanowić na ile niekorzystnym procesem jest utlenianie i izomeryzacja, dużo bardziej nienasyconych kwasów EPA I DHA, składników oleju rybiego. Posiadając tylko 3 wiązania podwójne kwas alfa linolenowy zachowuje wszystkie pożądane właściwości farmakologiczne EPA i DHA będąc ich prekursorem (nie wspominając o własnej aktywności farmakologicznej). Co ważne nie ulega tak łatwo utlenianiu i nie generuje aż tylu izomerów trans jak EPA i DHA. Biorąc powyższe fakty pod uwagę, można powiedzieć, że ALA posiada unikatową geometrię cząsteczki. Geometrię z najbardziej optymalną ilością wiązań podwójnych, gwarantującą aktywność farmakologiczną omega 3 i najmniejszą podatność na utlenianie z całej rodziny kwasów omega 3. Produkcja estru kwasu alfa linolenowego przebiega w atmosferze azotu, czyli warunkach beztlenowych, więc produkowany kwas ma gwarancję jakości i w zasadzie nie ma możliwości, aby podlegał jakiejkolwiek oksydacji. Duża część olejów rybich jest utleniona już na etapie produkcji, co obniża znacznie ich aktywność farmakologiczną i wprowadza właściwości toksyczne. Nowatorska forma estru etylowego spowalnia absorpcję i pozwala wydłużyć działanie. Można powiedzieć, że taka forma kwasu alfa linolenowego zachowuje się jak leki o przedłużonym działaniu (MR- modified release). W procesie estryfikacji bierze udział tylko i wyłącznie kwas alfa linolenowy i śladowe ilości innych kwasów tłuszczowych zawartych w nasionach lnu. Definitywnie, nie ma możliwości, aby jakiekolwiek zanieczyszczenia wchodziły w reakcje z alkoholem. Dlatego tez nasz produkt jest najczystszą forma, 100% nieutlenionego kwasu linolenowego.
Przemysł farmaceutyczny jest coraz bardziej zainteresowany tematyką kwasów tłuszczowych omega 3 i ich metabolitów. Prowadzone są liczne badania nad projektowaniem pochodnych o działaniu neuroprotekcyjnym.
My oferujemy gotowy produkt pochodzenia naturalnego, o unikatowym profilu działania farmakologicznego, będącym zarówno prekursorem jak i aktywnym biologicznie związkiem w formie modified release (MR). Jest nim ester etylowy kwasu alfa linolenowego.
Bibliografia
- „Hot Topics in Neural Membrane Lipidology” Akhlaq A. Farooqui
- „Phytochemicals, Signal Transduction, and Neurological Disoreders” Akhlaq A. Farooqui
- „Beneficial Effect of Fish Oil on Human Brain” Akhlaq A. Farooqui
- „Lipid Mediators and Their Metabolism in the Brain” Ahhlaq A. Farooqui
- „Molecular Basis of Health and Disease” Undurti N. Das
- „Fats that Heal. Fats that Kill” Udo Erasmus
- Lopez A,Mathers C,Ezzati M, Jamison D, Murray C (2006) Global and regional burden of disease and risk factors,2001 systemic analysis of population health data. Lancet367:1714-1717.
- Ezzati M ,Vander Hoom S Lawes C et al (2005) Rethinking the “Disease of Affluence” paradigm : global patterns of nutritional risks in relation to economic development .PLoS Med 2:e133
- Lim SS, Gaziana TA , Gakidou E, Reddy KS, Farzadfar F, Lozana R, Rodgers A (2007) Prevention of cardiovascular disease in high-risk individuals in low-income and middle income countries: health effects and costs. Lancet 370:2054-2625
- Luc G,Bard J-M,Juhan-Vague I et al (2003) C-reactive proteine, interleukin-6-fibrinogen as predictors of coronary heart disease. The PRIME study. Arterioscler Thromb Vasc Biol 23 : 1255/1261
- Das UN (2001) Is obesity an inflammatory condition ? Nutrution 17:953-966
- Das UN (2007) Is depression a low-grade systemic inflammatory condition ? Am J Clin Nutr 85:1665-1666v
- Dougan M, Dranoff G (2008) Inciting inflammation: RAGE about tumor promotion. J Exp Med 205:267-270
- Akhlaq A. Farooqui (2009) Hot topics in neural membrane lipidology
- Gerster H (1998) Can adults adequately convert alpha-linolenic acid (18:3n-3) to eicosapentaenoic acid (20:5n-3) and docosahexaenoic acid (22:6n-3)? Int Nutr Res 68:159-173
- Talahalli RR, Vallicannan B, Sambaiah K, Lokesh BR (2010) Lower efficacy in the utilization of dietary ALA as compared to preformed EPA+DHA on long chain n-3 PUFA levels in rats. Lipids 45:799-808
- Das UN (2006) Essential fatty acids: biochemistry physiology pathology. Biotechnol J 1:420-439
- Das UN (2006) essential fatty acids- a review. Curr Pharm Biotechnol 7:467-482
- Das UN (2006) Biological significance of essential fatty acids. J Assoc
Physicians India 54:309-319 - Peluffo RO, Dumm NTD, De Alaniz MJT, Brennerr RR (1971) Effect of protein and insulin on linoleic acid desaturation of normal and diabetic rats . J Nutr 101:1075-1084
- www.nutraingrediends-usa.com/Reaserch/omega-3-ALA-intake-enough-for-EPA-DHA-levels-non-fish-eaters
- Cupp D, Kampf JA, Kleinfield AM (2004) Linolenic acid transport in hamster intestinal cells is carrier-mediated. Biochemistry 43:4473-4481
- Akhlaq A. Farooqui (2009) Hot topics in neural membrane lipidology
- Akhlaq A. Farooqui (2011) Lipid mediators and their metabolism in the brain
- Farooqui A.A Horrocks L.A., Farooqui T (2007) Modulation of inflammation in brain: a matter of fat. J. Neurochem. 101:577-599
- Farooqui A.A., Ong W.Y. , Horrocks L.A (2002) Cytosolic phospholipase A2 inhibitors as therapeutic agents for neural cell injury. Curr. Med. Chem.-Anti-inflammatory and Anti-allergy agents 1:193-204
- Toborek M. ,Malecki A .,Garido A., Mattson M.P.,Henning B.,Young B. (1999) Arahidonic acid-induced oxidative injury to cultured spinal cord neurons.J . Neurochem 73:684-692
- Farooqui A.A Rosenberger T.A.,Horrocks L.A.(1997c). Arahidonic acid-neurotrauma and neurodegenerative disease. In:Yehuda S.,Mostofsky D.I.(eds.) Handbook of essential fatty acids biology. Humana Press,Totowa,NJ,pp 277-295
- Akhlaq A. Farooqui (2009) Hot topics in neural membrane lipidology ,Springer pp 10-11
- Farooqui A.A. Yang,H.-C,Rosenberger,T.,and Horrocks L.A, (1997). Phsopholipase A2 and its role in brain tissue. J. Neurochem. 69 : 889-901
- Farooqui A.A., Horrocks L.A.,and Farooqui T. (2000a) Glycerophospholipids in the brain: their metabolism, incorporation into membranes,functions, and involvement in neurological disorders. Chem. Phys. Lipids 106: 1-29
- Farooqui A.A., Ong W.Y., and Horrocks L.A., (2004b). Biochemical aspects of neurodegeneration in human brain: involvement of neural membrane phospholipids and phospholipases A2. Neurochem. Res. 29: 1961-1977
- McLennan P.L., Dallimore J.A. (1995) Dietary canola oil modifies myocardial fatty acids and inhibits cardiac arrhythmias in rats. J. Nutr.125: 1003-1009
- Rallidis L.S, Paschos G, Liakos J.K, Velissaridou A.H, Anastasiadis G, Zampelas A (2003) Dietary alpha-linolenic acid decreases C-reactive protein,serum amyloid A and interleukin-6 in dyslipidaemic patients. Atherosclerosis 167: 237-242
- Thies F., Miles E.A., Nebe-von-Caron G, Powell J.R., Hurst T.L., Newsholme E.A., Calder P.C. (2001) Influence of dietary supplementation with long-chain n-3 or n-6 polyunsaturated fatty acid on blood inflammatory cell population and functions and on plasma soluble adhesion molecules in healthy adults. Lipids 36:1183-1193
- Ander BP, Weber AR, Rampersad PP, Gilchrist JS, Pierce GN, Lukas A. (2004) Dietary flaxseed protects against ventricular fibrillation induced by ischemia-reperfusion in normal and hypercholesterolemic rabbits. J. Nutr. 134: 3250-3256
- Blondeau N, Petrault O, Manta S., Giordanengo V., Gounon P., Bordet R., Lazdunski M., Heurteaux C. (2007) Polyunsaturated fatty acids are cerebral vasodilators via the TREK-1 potassium chanels. Circ. Res. 101: 176-184
- Nguemeni C,Delplangue B , Rovere C , Simon Rousseau N, Gandin C , Agnani G, Nahon JL, Heurteaux ,Blondeau N (2010) Dietary supplementation of alpha-linolenic acid in an enriched rapeseed oil diet protects from stroke . Pharmacol. Res. 61:226-233
- Neuroplasticity. A new approach to the pathophysiology of depression J.P.Olie, J.A. Costa E Silva, J.P. Macher . Viamedica (2004)
- Blondeau N ,Nguemeni C ,Debruyne DN, Piense M, Wu X ,Pan H,Gandin C ,Lipsky RH,Plumier JC ,Marini AM, Heurteaux C (2009) Subchronic alpha-linolenic acid treatment enhances brain plasticity and exerts antidepressant effect :a versatile potential therapy for stroke. Neuropsychopharmacology 34:2548-2559
- Schoch S, Deák F, Königstorfer A, Mozhayeva M, Sara Y, Südhof TC, Kavalali ET. (November 2001). „SNARE function analyzed in synaptobrevin/VAMP knockout mice”. Science 294 (5544): 1117–22.
- Guizy M, David M, Arias C, Zhang L, Cofan M, Ruiz-Gutierrez V, Ros E, Lillo MP, Martens JR, Valenzuela C (2008) Modulation of the atrial specific Kv1.5 channel by the n-3 polyunsaturated fatty acids, alpha-linolenic acid. J. Mol. Cell. Cardiol. 44: 323-335
- De Urquiza AM, Liu S, Sjoberg M., Zetterstorm RH, Griffiths W., Sjovall J, Perlmann T (2000) Docosahexaenoic acid a ligand for the retinoid X receptor in mouse brain. Science 290: 2140-2144
- Eckert GP, Franke C, Noldner M, Rau O, Wurglics M, Schubert-Zsilavecz M, Muller WE (2010) Plant derived omega 3 fatty acids protect mitochondrial function in the brain. Pharmacol. Res. 61:234-241
- Kodas E, Vancassel S, Lejeune B, Guilloteau D, Chalon S (2002) Reversibility of n-3 fatty acid deficiency -induced changes in dopaminergic neurotransmission in rats: critical role of developmental stage. J. Lipid. Res. 43: 1209-1219
- Zimmer L, Delion-Vancassel S, Durand G, Guilloteau D, Bodar S, Besnard JS, Chalon S (2000) Modification of dopamine transmission in nucleus accumbens of rats deficient in n-3 polyunsaturated fatty acids. J. Lipid. Res. 41: 32-40
- Bazan N.G.(2005a) Lipid signaling in neural plasticity, brain repair, and neuroprotection. Mol. Neurobiol. 32: 89-103
- Bazan N.G. (2005b) Neuroprotectin D1 (NPD1): A DHA- derived mediator that protects brain and retina against cell injury- oxidative stress. Brain Pathol. 15:159-166
- Udo Erasmus „Fat that heal. Fat that kill” 1993 by Alive Books
Możliwość komentowania jest wyłączona.